Fütürizm sadece bir sanat hareketi değil, aynı zamanda İtalya’nın kültürel yapılarının altında yatan geleneksel sanatlara ve modası geçmiş ideallere bir tepkiydi. Fütürizm‘in temsil ettiği avangart idealler, kurucusu Filippo Marinetti tarafından 1909’da yayınlanan bir manifestoyla başladı. Modernitenin yükselişini ve onunla ilgili her şeyi temsil ediyordu.
Fütürizm Nedir?
Fütürizm, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bir sanat ve edebiyat akımıdır. Bu akımın adı, İtalyan yazar ve sanatçı Filippo Tommaso Marinetti tarafından kaleme alınan ve 1909 yılında yayımlanan “Fütürist Bildirge” adlı yapıttan gelmektedir.
Fütürizm, teknolojik ilerleme, hız ve hareket gibi kavramları ön plana çıkaran bir akımdır. Fütürist sanatçılar, bu kavramları kullanarak, yenilikçi ve dışavurumcu eserler ortaya koymayı amaçlamışlardır. Fütürizm, hız, hareket ve yenilikçilik gibi kavramları ön plana çıkaran bir sanat ve edebiyat akımıdır.
| Türü | Sanat Akımı |
| Kurucusu | Filippo Tommaso Marinetti |
| Başlangıç Tarihi | 13. Yüzyıl |
| Diğer Adı | Gelecekçilik |
| Başlangıç Ülkesi | İtalya |
| Başlangıç Tarihi | 5 Şubat 1909 |
| Öncü Sanatçılar | Filippo Tommaso Marinetti, Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Gino Severini, Giacomo Balla, Antonio Sant’Elia, Bruno Munarı, Benedetta Cappa, Luigi Russolo |
Fütürist Bildirge veya Fütürist Manifesto Nedir?
Fütürist Bildirge, fütürizm akımının temel ilkelerini ve amaçlarını açıklayan bir yapıttır. Bu bildirge, İtalyan yazar ve sanatçı Filippo Tommaso Marinetti tarafından kaleme alınmış ve 1909 yılında yayımlanmıştır.
Fütürist Manifesto, fütürizmin temel ilkelerini ve amaçlarını açıklayan bir yapıttır ve bu akımın doğuşuna önemli bir rol oynamıştır. Fütürist sanatçılar, bu bildirge doğrultusunda çalışarak yenilikçi ve dışavurumcu eserler ortaya koymuşlardır. Bu nedenle, Fütürist Bildirge, fütürizm akımının temel ilkelerini ve amaçlarını açıklayan önemli bir yapıttır.
Fütürizmin Kökenleri ve Doğuşu
1908’de İtalyan şair Filippo Tommaso Marinetti, bir bisikletçiyi ıskalamak için yoldan çıktı ve arabasını bir hendeğe çarptı. Eski bisikletin modern arabaya karşı deneyimi, nostaljiyi ve geleneği fethedecek bir hareket olan Fütürizm manifestosunu yazması için ona ilham verdi. 1910’da genç sanatçılar Umberto Boccioni, Carlo Carrà ve Luigi Russolo Marinetti’nin hareketine katıldı.
Fütürizmin sadece edebiyat ve şiirin ötesine geçebileceğini öne sürdüler ve üç sanatçı Fütürist Ressamlar Manifestosu’nu yazdı. Bunu manifestoyu imzalayan meslektaşları Gino Severini ve Giacomo Balla’ya gönderdiler. Bu sanatçılar birlikte Fütürist sanatçıların çekirdek grubunu oluşturdu.
Fütürist ressamlar, 20. yüzyılın en etkili sanat akımlarından biri olan ve Paris’te popüler olan Kübizm‘den ilham aldılar. Öncülüğünü Pablo Picasso‘nun yaptığı Kübizm, soyut sanat, küpler ve köşeli tasarımlar kullanarak üç boyutlu nesneleri iki boyutlu bir tuval üzerinde tasvir etmenin yeni bir yolunu sundu.
Bu yöntem, Fütürist sanatçılar arasında popülerdi çünkü bir sanat hareketi olarak Fütürizm’in kilit bir yönü olan dinamik sahneleri tasvir etmenin çok çarpıcı bir yoluydu. Fütürist ressamlar genellikle kentsel manzaralar gösterdiler ve resimlerinde endüstriyel unsurlara yer verdiler ve genellikle bir arabanın üzerinde dönen tekerlekler veya yürürken hareket eden bir köpeğin bacakları gibi hareketi natürmort biçiminde tasvir etmeye çalıştılar.
Fütürizmin Evreleri ve Siyaset
Fütürizm, 1909 ile 1914 yılları arasında en etkili ve aktif halindeydi. Savaş sırasında, İtalyan Fütürizminin ilk dalgası, grubun bazı üyelerinin geri çekilmesi ve diğerlerinin farklı tarzlara yönelmesiyle sona erdi. Ancak Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Marinetti grubu yeniden canlandırdı. Bu canlanma, yeni bir dizi sanatçıyı cezbetti ve ikinci nesil Fütürizm olarak bilinmeye başlandı.
Fütürizm, gelmiş geçmiş en politize sanat hareketlerinden biridir. Birçok İtalyan Fütürist, Faşizm’in destekçisiydi. Son derece vatanseverdiler, şiddeti destekliyorlardı ve parlamenter demokrasiye karşıydılar.
1922’de Mussolini iktidara geldiğinde Fütürizm faşistler tarafından resmen kabul edildi. Sanat, siyasi gündemlerini desteklemeye hizmet ettiği sürece tatmin oldular. Daha sonra, Faşizmin düşüşünden sonra, birçok Fütürist sanatçı, Faşizm ile olan ilişkilerinden olumsuz etkilendi.
Fütürizmin Arkasındaki Temel Fikirler
Fütüristler, modası geçmiş olduğuna inandıkları, sanatla ilgili geleneksel kavramları ortadan kaldırmaya çalıştılar. Bunun yerine, bunları makine çağının enerjik bir kutlamasıyla değiştirmek istediler. Temel odak, geleceğin dinamik bir vizyonunu temsil etmekti.
Bu nedenle, genellikle kentsel manzaraları ve trenler, arabalar ve uçaklar dahil olmak üzere yeni teknolojileri tasvir ettiler. Değişimi ilerleteceklerine inanarak hızı, şiddeti ve işçi sınıflarını yücelttiler.
Fütüristler sanatlarında hareket ve dinamizm elde etmek için hız ve hareketi ifade edecek teknikler geliştirdiler. Bu teknikler arasında bulanıklaştırma ve tekrarlama yer alır. Kübistlerden benimsedikleri bir yöntem olan kuvvet hatlarından da yararlandılar. Fütüristler, resim, mimari, heykel, edebiyat, tiyatro ve müzik dahil olmak üzere çok çeşitli sanat formlarında çalıştılar.
Avangart Sanat Tarzı: Fütürizm
Fütürizm, avangart bir sanat formu olarak kabul edilir, yani o zamanlar deneysel , alışılmışın dışında ve hatta radikal olarak kabul edildi . Avangard sanat formları, sanatın sınırlarını zorlamak ve kuralları yıkmak için var oldukları için, zamanlarının geleneksel sanat topluluğu tarafından genellikle reddedilir.
Tarih boyunca, başlangıçta ana akım sanat dünyası tarafından reddedilen, ancak daha sonra sanat dünyasına dahil edilen ve hatta bazen yeni norm haline gelen yeni, deneysel sanat formlarının örnekleri vardır. Resim ve heykellerden oyun ve filmlere kadar, çağdaşlarının mizacına aykırı olan her türlü sanat avangard olarak kabul edilebilir.
Fütürizmden Hangi Sanat Formları İlham Almıştır?
Varlığını Fütürizm’e borçlu olan pek çok sanat dalı var, bu hareket o kadar etkili oldu ki, çok çeşitli diğer akımlardan birçok sanatçıya ilham verdi ve birçok modern varyasyona yol açtı. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Trenlerin, arabaların ve okyanus gemilerinin tasarımını da etkileyen mimariyle ilişkili bir stil olan Art Deco
- Geometrik şekilleri soyut bir şekilde kullanan Londra merkezli modernist bir sanat hareketi olan Vortisizm
- Dekoratif stilleri endüstriyel tasarımlar lehine reddeden bir Rus sanat hareketi olan Konstrüktivizm
- Sürrealizm, resim ve heykelde mantıksız veya imkansız şeyleri tasvir eden bir kültürel hareket
Fütürist estetik ve tasarım felsefeleri birçok modern filme ilham kaynağı olmuştur ve Chicago, New York ve Montreal gibi şehirler, zamanın testinden geçmiş birçok Fütürist mimari örneğine sahiptir.
Fütürist Kime Denir?
Fütürist, fütürizm akımına bağlı olan sanatçı ve yazarlara verilen bir isimdir. Ayrıca Fütürist, kendi zamanına göre ileriyi öngören, ilerici ve modern yol izleyen anlamınada gelmektedir. Fütürist Latincede futur ve futura kelimelerinden gelmektedir.
En Ünlü Fütürist Sanatçılar
1912’de Fütürist’in ilk sergisi Paris’te Bernheim-Jeune Galerisi’ndeydi. Sergilenen sanat eserleri, Fütürizm’in başlıca figürlerinden bazılarını içeriyordu. Daha birçok Fütürist sanatçı varken, aşağıda bu sanat hareketini geliştiren kilit figürlere ve onların sanat eserlerinden bazılarına, bir sanat olarak Fütürizmin tasvir etmeyi amaçladığı örnekler olarak bakacağız.
Resimde gördüğünüz sanatçılar soldan sağa sırasıyla: Luigi Russolo, Carlo Carrà, Filippo Tommaso Marinetti, Umberto Boccioni ve Gino Severini’dir. Fütürist hareketin başlıca tanınmış sanatçıları şu şekilde sıralanabilir:
- Fütürist Bildirgesini yazan Fillippo Tommaso Marinetti
- Fortunato Depero, ressam, yazar, heykeltıraş ve tasarımcı
- Sanat hakkında birçok kitap yazan İtalyan ressam Carlo Carrà
- Fütürist estetiği etkileyen ressam ve heykeltıraş Umberto Boccioni
- Luigi Russolo, deneysel bir müzik aleti üreticisi
- Giacomo Balla, ressam, resim öğretmeni ve şair
- Neo-klasik sanatçı ve fütürist hareketin önde gelen isimlerinden Gino Severini
Carlo Carra (1881 – 1966)
Carlo Carrà, Quargnento, Piedmont, İtalya’da doğmuş bir ressam ve sanat yazarıydı. 12 yaşından itibaren duvar dekoratörüydü ve 1899’dan 1900’e kadar Paris ve Londra gibi çeşitli Avrupa şehirlerini gezdi. Paris’te Fransız Sanatını öğrendi ve 1900 Paris Sergisi için pavyonlar dekore etti.
1906’da Milano’ya taşındıktan birkaç yıl sonra Brera Akademisi’nde okudu. Sonunda Fütürizm sanat hareketine katıldı ve daha sonra natürmortlar, metafizik sanat, sanatta anarşi ve manzara resimleri gibi diğer kavram ve stilleri araştıran ünlü sanat eserleri üretmeye devam etti.
Vücut biçimlerini tasvir etme biçiminden dolayı Giotto gibi sanatçılardan ilham aldı. Metafizik Sanat adlı hareketi kuran Giorgio de Chirico gibi döneminin ünlü sanatçılarıyla çalıştı. Anarşist Galli’nin Cenazesi (1910-1911), Carrà’nın 1904’te bir grev sırasında öldürülen İtalyan anarşist Angelo Galli’nin cenazesini tasvir eden ünlü bir eseriydi. Resim, Carrà’nın olay gerçekleştikten sonraki gözlemlerine dayanmaktadır. Polisin, daha fazla ayaklanmayı önlemek için anarşist grubu mezarlığa girmeden önce durdurduğunu gösteriyor.
Carrà olayı şöyle anlattı: “Kendimi istemeden ortasında buldum, önümde kırmızı karanfillerle kaplı tabutu gördüm, tabutu taşıyanların omuzlarında tehlikeli bir şekilde sallandı; Atların çıldırdığını, sopalarla mızrakların çatıştığını gördüm, ceset her an yere düşebilir ve atlar onu çiğneyebilir gibi geldi bana. Derinden etkilendim, eve gelir gelmez gördüklerimin bir resmini çizdim”.
Resmin kendisi, kompozisyonun üst orta kısmında Galli’nin tabutunu tasvir ediyor, ileri doğru hareket ederken onu kaldırmaya çalışan kollar arasında dengesiz bir şekilde dengelenmiş görünüyor. Sanatçı koyu renkleri, köşeli ve yuvarlak formları ve çizgileri kullanır. Yarı ayırt edilemez figürler, hareket ve eylem etkisi yaratmak için neredeyse birbiriyle örtüşüyor. Carrà’nın Kübizm’den etkisi, Fütürist bildirge’de tanımlandığı gibi, “çatışan güçlere karşılık gelen çizgi demetleri” ile görüntüyü parçalama kullanımında da belirgindir.
Umberto Boccioni (1882 – 1916)
Umberto Boccioni Güney İtalya, Reggio di Calabria’da doğmuş bir ressam ve heykeltıraştı, ancak çocukluğu boyunca Kuzey İtalya, Forlì ve Padua’da büyüdü. 1897’de 15 yaşında babasıyla birlikte Sicilya’ya taşındı. Sonunda birkaç yıl sonra Roma’ya taşındı ve Accademia di Belle Arti di Roma’da sanat eğitimi aldı. Ayrıca Giovanni Mataloni ve Giacomo Balla gibi diğer önde gelen sanatçılarla çalıştı.
1900’lerin başında illüstratör olarak çalıştı ve özellikle Stiefbold & Co yayınevi için çalışarak Avrupa’yı kapsamlı bir şekilde gezdi. Paris’e taşındı ve burada Empresyonizm ve Post-Empresyonizm sanat tarzlarına aşina oldu. Ayrıca birkaç ay kaldığı Rusya’ya da gitti. İllüstrasyon ve diğer Avrupa şehirlerindeki deneyimi, ona o zamanın sanatsal uygulamaları hakkında derinlemesine bilgi verdi.
Sonunda 1907 yılında Milano’ya taşındı ve Fütürist sanat hareketine öncülük eden birkaç önemli kişiyle, yani kurucusu Filippo Tommaso Marinetti ile tanıştı. Gruba güçlü bir sanatsal teorik temel sağladı. 1911 yılında birkaç Fütürist arkadaşıyla Kübizm sanatını gördükleri Paris’i ziyaret etti.
1912 yılında tanınmış heykeltıraşların çeşitli sanat atölyelerine giderek heykeltıraş oldu. Bronzdan yapılmış Unique Forms of Continuity in Space (Uzayda Benzersiz Süreklilik Formları) (1913), ünlü bir Fütürizm heykelidir.
Fütüristlerin hız, hareket ve dinamizm ilkelerini tasvir ediyor. Figürün başı miğfer gibi görünmektedir ve ayırt edilebilir kolları yoktur. Bu parçada önemli olan, Boccioni’nin figürü çevresiyle bir bütün olarak yaratmasıdır. Yani vücudunun etrafındaki akışkan ve yüzen şekiller, yürürken havanın kendisi olarak görülüyor.
Boccioni’nin hareketli figürle meşguliyeti, Bir Bisikletçinin Dinamiği (1913) ve Bir Futbol Oyuncusunun Dinamizmi (1913) adlı resim serilerinde yankılanır. Hareketin teknolojik ilerlemeleri, örneğin bisikletler, arabalar ve trenler, hız gibi yeni duyumları ortaya çıkardı. Bu şüphesiz Boccioni’nin yanı sıra onunla birlikte birçok başka sanatçı üzerinde de büyük bir etki yarattı.
Gino Severini (1883 – 1966)
Gino Severini, Fütürizm sanat akımı denilince bir diğer önemli figürüydü. İtalya’nın Cortona kentinde doğdu ve 1899’da annesiyle birlikte Roma’ya taşındı ve sanat yaparken gemi memuru olarak çalıştı. Sonunda iki yıl boyunca katıldığı sanat dersleri için sponsorluk aldı. 1900’de Umberto Boccioni ile tanıştı ve her iki sanatçı da Bölünme sanat tarzını bir diğer önde gelen Fütürist sanatçı Giacomo Balla‘dan öğrendi.
Severini, 1906’da Paris’e taşındı ve burada Pablo Picasso, Georges Braque ve Guillaume Apollinaire gibi tanınmış sanatçılar da dahil olmak üzere zamanın avangart sanat ortamına önemli ölçüde maruz kaldı. Fütürist gruba katıldıktan sonra, İtalyan sanatçıların sanatsal ilerlemesinde onları Fransız sanatına ve sanatçılarına bağlayarak önemli bir katalizör haline geldi.
Severini, hareketi ve dinamizmin ana fikrini diğer Fütüristlerden farklı bir şekilde tasvir etti, mekanizasyona odaklanmak yerine genellikle dans eden figürleri seçti. Bunun bir örneği, Bal Tabarin’in Dinamik Hiyeroglifi (1912) ve Pigalle’de Dansçı (1912) adlı tablosunda görülmektedir.
Bal Tabarin’in Dinamik Hiyeroglifi’nde Severini, kırık görüntülerin ve tekrar eden şekillerin ve renklerin tanıdık Kübist stilini tasvir ediyor. Resim, mor ve pembe elbiseleri ve saç rengiyle tanımlanan solda sarı ve sağda siyah saçlı dans eden iki kadına odaklanıyor. İki dansçının etrafına dağılmış, kabarenin hareketini ve canlılığını vurgulayan çeşitli başka figürler de var.
Luigi Russolo (1885 – 1947)
Luigi Russolo, Kuzey İtalya’da Portogruaro’da doğdu. O bir ressam ve besteciydi, ama aynı zamanda daha da önemlisi, gürültü sanatının ve gürültülü müziğin öncüsüydü. Ayrıca deney olarak müzik aletleri yaptı. Gürültü yapan “cihazlarına” Intonarumori adı verildi ve bunları, gürültü orkestraları olarak tanımlanan performanslar vermek için kullandı. Russolo ve Marinetti, bu müzikal keşifleri 1914’te Intonarumori kullanarak bir konser verdiklerinde Fütürizm hareketi içinde kullandılar.
Russolo ayrıca dünyayı ve Fütüristlerin onu müzikal bir perspektiften nasıl gördüğünü anlatan The Art of Noises (1913) adlı manifestoyu yazdı. Russolo, sanayileşmeden ve modernize edilmiş kentsel ortamlardan gelen yeni seslere, özellikle hız ve şehir hayatının hareketli seslerine atıfta bulundu. Bu seslerin veya “gürültünün” yalnızca 1800’lerde makinelerden geldiğine inanıyordu. Bu yeni kavramlar, farklı müzik bestelerine ve enstrümanlara olan ihtiyacı görmesine de yol açtı.
Giacomo Balla (1871 – 1958)
Giacomo Balla, Kuzey İtalya’nın Torino kentinde doğdu. Küçük bir çocukken müzik okudu ve dokuz yaşındayken bir litografi matbaasında çalıştı, bu da onu okul yıllarından sonra sanat okumaya yöneltti. 1895’te taşındığı Roma’da sanatçı olarak çalıştı. Gino Severini ve Umberto Boccioni gibi diğer Fütüristleri Bölünme sanat tarzında öğreten kilit bir sanatçıydı.
Fütürist gruba katıldığında, zamanın yeni bir teknolojik gelişmesi olan elektrikli bir sokak lambasını tasvir eden ünlü eseri Street Light’ı (1909) yaptı. Teknoloji ve modernizmin bu yeni gelişmesinden ilham alan Balla, elektrikle çalışan parlak ışığın dinamizmini belirtmek için çeşitli renkler kullandı. Dynamizm of a Dog on a Leash (1912), Balla’nın hız ve hareketi tasvir etmeye odaklanmasının bir başka örneğidir. Bu resimde konuyu köpek ve kadının ayakları oluşturmaktadır.
Sanki köpeğin ayakları, kulakları ve kuyruğu da dahil olmak üzere kadının ayaklarının ve elbisesinin etrafında kara bir bulut benzeri bir şekil var. Daha yakından bakıldığında, konuların bu bölümlerinin neredeyse şeffaf göründüğünü görebiliriz. Bu etki, hareket eylemini ve ileriye doğru yürümeyi önerir.
Filippo Tommaso Marinetti (1876 – 1944)
Filippo Tommaso Marinetti, Fütürizmin kurucusu ve 1909’da Fütürist Manifesto’nun yazarıydı. İskenderiye, Mısır’da doğdu ve büyüdü. Annesi tarafından tanıtılan edebiyata büyük ilgi gösterdi. 17 yaşındayken Papyrus adında bir okul dergisi çıkardı. Marinetti, lisans eğitimini 1894 yılında Paris’teki Sorbonne Üniversitesi’nde tamamladı.
Eğitimine ilk olarak Mısır’da başladı ve son olarak 1899’da İtalya’nın Pavia Üniversitesi’nden hukuk derecesi ile mezun oldu. Avukatlık yerine edebi bir kariyer yolunu seçti ve bu onu diğerlerinin yanı sıra şiir ve tiyatro gibi farklı türlerde yazmaya yöneltti.
